Raporti i përvitshëm Kombëtar për Sigurinë Kibernetike të Fëmijëve, i Linjës Kombëtare për Internet të Sigurt për Fëmijët në Shqipëri – iSIGURT.al, tregon se bulizmi online në vitin 2023, krahasuar me vitet para-ardhëse, është ngjarja online më e raportuar nga fëmijët në Shqipëri. Vajzat për herë të parë raportojnë dyfishin e incidenteve online krahasuar me djemtë. Krijimi i një arkitekture të re institucionale dhe ligjore për sigurinë dhe mbrojtjen e fëmijëve në hapësirën kibernetike është bërë e domosdoshme.
Për Dorinën, që prej pak muajsh kishte filluar gjimnazin në një qytezë të Shqipërisë, dita për internet të sigurt, si për të gjithë bashkëmoshatarët e saj, duhet të ishte një ditë feste dhe angazhimi në aktivitete publike. Por, prej 1 muaji ajo ka vendosur që të braktisë shkollën! Gjithçka filloi me një ngacmim në orën e mësimit, ku një nga djemtë e klasës u tall me shëndetin dhe format e trupit të saj. Disa ditë më vonë një shoqe i nisi një video, e cila tregonte fotot e saj të marra pa leje në Instagram, të ndryshuara e të deformuara, me fjalë dhe epitete tepër denigruese. Kënga dhe muzika ishin po aq fyese. Video kishte marrë me qindra pëlqime dhe vijonte të komentohej nga njerëz që ajo nuk i njihte. Për herë të parë në jetën e saj ajo e la shkollën pasi nuk mund të dilte më jashtë shtëpisë pasi ishte turpëruar. Nga frika nuk ju tregoi as prindërve, por nëna e saj e kishte kuptuar që kishte diçka që nuk shkonte ndaj pas disa ditësh u ul të fliste me të. Të dyja vendosën të shkonin në polici për të kërkuar ndihmë. Pas rreth një ore bisedë me një punonjëse të sjellshme të policisë ato kuptuan që as policia nuk mund t’i ndihmonte, përtej marrjes së denoncimit. Nëna e Dorinës, falë informacionit të dhënë nga një shoqe, raportoi tek iSIGURT.al duke kërkuar mbylljen e faqes. Disa ditë më vonë video u bllokua dhe u hoq nga interneti. Sidoqoftë, Dorina vazhdon të qëndrojë në shtëpi nga frika se po të kthehet në shkollë të gjithë do të vazhdojnë të tallen me të.
Tiranë, 6 Shkurt 2024 – Me mijëra fëmijë dhe adoleshentë çdo ditë bëhen viktima të dhunës, bullizmit, abuzimit dhe krimeve në hapësirën kibernetike në Shqipëri. Këshilli i Europës raporton se thuajse 20 përqind e fëmijëve në arsimin publik ishin viktima të bullizimit 2-3 herë në ditë. Vetëm një pjesë e vogël e këtyre incidenteve raportohet tek autoritetet apo edhe tek Linja Kombëtare për Internet të Sigurt, pasi shumica e viktimave ndjehen të frikësuar, të turpëruar apo nuk kanë besim për të raportuar. Dhuna ndaj fëmijëve ka prekur çdo qelizë të jetës së tyre në jetën e përditshme dhe atë online, duke përbërë një rrezik serioz për mirërritjen dhe mirëqenien e tyre.
Përkundrejt këtij realiteti sistemi i mbrojtjes së fëmijëve, arsimi, organet e zbatimit të ligjit dhe ato të sigurisë kibernetike janë të papërgatitura për t’u përballur me gamën e pafund të incidenteve online me të cilat fëmijët dhe adoleshentët përballen. Arkitektura aktuale ligjore dhe institucionale, me legjislacion të mangët për mbrojtjen e fëmijëve nga incidentet dhe krimet në hapësirën dixhitale dhe me dy autoritete tepër të pafuqishme për të ndërmarrë masa e veprime për mbrojtjen e fëmijëve (Agjencia për Mbrojtjen dhe të Drejtat e Fëmijës – AMSHDF dhe Autoriteti për Certifikimin Elektronik dhe Sigurinë Kibernetike – AKCESK), ka lejuar që hapësira kibernetike e fëmijëve të kthehet në një mjedis të pasigurt që nxit bullizmin, dhunën, kërcënimet apo shfrytëzimin e fëmijëve online, përfshi edhe dhunën e shfrytëzimin e tyre për qëllime seksuale.
Në vigjilje të bërjes publik të Raportit Kombëtar të Sigurisë Kibernetike të Fëmijëve në Shqipëri, i cili do të prezantohet në një event të posaçëm, në 7 Shkurt 2024, ne po ndajmë disa nga të dhënat dhe gjetjet më shqetësuese që janë evidentuar:
- Pranë platformës iSIGURT.al janë bërë 244 raportime të incidenteve të ndeshura online nga fëmijët dhe sipas rastit, prindër, mësues, kujdestarë etj., gjatë vitit 2023. Krahasuar me vitin e kaluar vihet re një rritje me 160 përqind të incidenteve të raportuara. Nëse i analizojmë rastet sipas ndarjes mujore, shohim se çdo muaj raportohen të paktën 20 incidente online nga fëmijët, ose një person afër tyre.
- Rreth 62 përqind e të gjitha incidenteve të raportuara në iSIGURT.al janë bërë nga vajzat, dhe rreth 34 përqind nga djemtë. Në katër përqind të rasteve raportuesi ka preferuar të mos e identifikojë gjininë e tij/saj. Kjo e dhënë, krahasuar me vitet e kaluara, përbën gjithashtu një risi, pasi për herë të parë vajzat po raportojnë thuajse 2 here më shumë se djemtë incidente gjatë navigimit të tyre online.
- Grup-mosha e raportuesve vijon të udhëhiqet nga adoleshentët e moshës 15-18 vjeç, të ndjekur nga ata të grup-moshave 18-30 vjeç dhe 11-14 vjeç. Ajo që të bën përshtypje është se për herë të parë këtë periudhë kohore, ka raportime të dhe për fëmijë nën moshën 11 vjeç, në rreth 4 raste, ndërkohë që në vitet e mëparshme raportimi për këto grup-mosha ka qenë gjithnjë zero.
- Tik-tok dhe Instagram janë dy platformat të cilat fëmijët i kanë raportuar më shpesh për incidente online, me 47 dhe 27 përqind të rasteve, krahasuar me platformat e tjera. Ky është edhe një tregues i materialeve dhe përmbajtjes që preferojnë fëmijët dhe adoleshentët në internet.
- Për herë të parë, që prej krijimit të Platformës Kombëtare iSIGURT.al, bulizmi online është incidenti më i raportuar nga fëmijët dhe adoleshentët, në rreth 35 përqind të rasteve, të ndjekur në 21 përqind të rasteve nga gjuha e urrejtjes dhe 15 përqind shantazhe dhe kërcënime online. Dhuna, ngacmimet dhe shfrytëzimi seksual online ka kaluar në vend të katërt të incidenteve të raportuara, ndërkohë që deri në vitin e kaluar përbënte incidentin kryesor të raportuar nga fëmijët dhe adoleshentët.
Të gjitha këto të dhëna flasin për realitete të reja jetësore të fëmijëve dhe të adoleshentëve në Shqipëri. Fëmijët nëpërmjet raportimit na tregojnë se realiteti i tyre jo vetëm online, por edhe në jetën e përditshme, në familje, në shkollë dhe në komunitet, përballet me sfidat e bullizmit, gjuhës së urrejtjes, kërcënimeve dhe dhunës seksuale online. Ato flasin për një realitet, jo vetëm virtual, ku mungon komunikimi, respekti, aftësitë dhe kultura dixhitale, dhe mbi të gjitha bashkë-jetesa dhe komunikimi i shëndetshëm ndërmjet vetë fëmijëve.
Ndaj në këtë kuadër, rekomandimi ynë në Ditën Ndërkombëtare të Internetit të Sigurt, është që autoritetet në vend të ndërmarrin masa sa më të shpejta, së bashku me shoqërinë civile dhe ekspertët në këtë fushë, për të ndërtuar një arkitekturë tërësisht të re ligjore dhe institucionale për mbrojtjen e fëmijëve dhe adoleshentëve në hapësirën kibernetike. Kjo duhet të garantojë që interneti është një hapësirë e sigurt që në momentin fillestar, ndërsa i ndërgjegjësimi i fëmijëve dhe i prindërve në shkollë, në komunitet dhe në hapësirën tonë të përbashkët kibernetike është detyrim dhe përgjegjësi për këdo.
Në kuadër të Ditës së Internetit të Sigurtë në Shqipëri ne gjatë ditës së nesërme do të zhvillojmë një diskutim të hapur midis të gjitha institucioneve, OSHC-ve dhe industrisë së internetit, për të ndarë me ta informacion mbi Paktin Kombëtar për Mbrojtjen e Fëmijëve nga Dhuna, duke u angazghuar që së bashku të evidentojmë hapat dhe mjetet për ta bërë hapësirën online më të mirë për fëmijët dhe këdo.
SË BASHKU NE MUND TA BËJMË INTERNETIN MË TË SIGURT PËR TË GJITHË FËMIJËT!